Desde o Equipo de Normalización do noso centro non temos outra cousa máis que palabras de agradecemento por permitir que toda a comunidade internauta poida coñecer de máis sabe sobre Ramón Verea a biografía deste inventor.
A seguir o relatorio desta presentación.
Presentación da biografía de Ramón Verea, por Olimpio Arca Caldas
1
Único retrato que coñecemos do estradense
Ramón silvestre Verea García, home de mentalidade renacentista, orgulloso
sempre e en todas as esferas da sociedade, da súa nacionalidade española e
defensor a ultranza do labor de España no mundo.
Prestixioso escritor e inventor esquecido nas
enciclopedias e nos libros de texto durante moitos anos, o meso que outros
científicos galegos. As primeiras novas que tiven de Ramón Verea pertencen á
prestixiosa revista “La Ilustración
gallega y asturiana”. Buscaba eu máis datos acerca da persoa de Bernardo
Rodríguez, outro emigrante estradense que desempeñou en Arxentina o cargo de
bibliotecario na Universidade de Bos Aires.
Antes de entrar na extraordinaria e fecunda
biografía de Verea, paréceme importante
coñecer os vieiros que me levaron a saber da súa apaixoada vida.
Na devandita revista “La Ilustración” comentaba un anaco da súa vida o biógrafo Pérez
Morris e, consultado o Espasa, comprobei que nacera na parroquia de Curantes.
O seguinte paso levoume aos cemiterios desa
parroquia, coa esperanza de atopar nas lápidas dos panteóns posibles familias
de Verea. Non había ningunha, en troques, aparecían moitos Brea. Comprendín que
a ausencia do apelido Verea estaría motivada polas inscircións que os casteláns
fixeran nos libros do resitro civil creado no 1870, así os Meixide pasaran a
Meijide, os Texo a Tejo, os Docampo a Campos.
No Museo de Pontevedra atopo os dous volumes
da colección da súa gran revista “El
Progreso”, fonte segura de documentos autobiográficos para coñecer vida e
escritos do noso personaxe. Estes volumes foran doados no seu día oa Museo
Provincial por Pedro Trapote, único axente da revista en Pontevedra.
Logo desta sinxela introdución,
analizarei a vida e obra de Ramón Verea como escritor e inventor. Nace Verea o
día 11 de decembro do 1833 na parroquia de San Miguel de Curantes, xurisdición
de Tabeirós, incorporada máis tarde ao concello da Estrada.
No libro sacramental número 3, folio
140, do arquivo da devandita fegresía atópase a inscrición do bautizo do neno
Ramón Silvestre Verea García. Oficia este sacramento, coa licencia experesa do
párroco Miguel Silvestre de Lago, o presbítero Francisco Porto y Vila, tío avó
do neófito. Medra Ramón no seo dunha familia labrega acomodada e, orientado no
apecto cultural e relixioso polo Parente crego.
2.
O Foro Enrique Peinador, entidade privada
interesada na difusión do discurso de Normalización Lingüística, viña
celebrando reunión coas máis importantes empresas para debater as posibilidades
de incorporar a nosa lingua ás actividades mercantís e empresariais baixo o
lema “Galeguizar Galicia”. Ao mesmo
tempo quere por en valor aos nosos científicos esquecidos.
Este foro, no ano 20088, en convenio co
Concello da Estrada centrouse na divulgación de Ramón Verea. Despois de
conferencias encol da súa vida, e a edición dun libro, encargouse ao artista
vigués José Molares un busto de Verea que se colocu a carón da igrexa de San
Miguel de Curantes.
3
Fermosa fotografía actual do lugar de
Esmorís, aldea natal de Verea nos lindes da veciña parroquia de Moalde do
concello de Silleda.
4.
Á morte do crego Manuel Silvestre Lago, exerce
como párroco D. Antonio Carballo, que no seu celo pastoral manda contruir no
ano 1851 a casa rectoral e aumentar a altura da torre para que todas as aldeas
da parroquia poidan ver a casa de Deus por enriba da frondosidade arbórea.
Ramón, nas vacacións do verán acudirá ao
templo para asistir os actos relixiosos e asegurar así un bo informe do
párroco, informe preciso para certas becas no Seminario. Abofé que tamén estará
interesado na consulta da biblioteca.
5.
No regato da Ponte da retorta na paraxe de
Maimón, Ramón experimentará con sinxelos aparellos preparados con pólas de
ameneiro, as distintas transformacións da enerxía hidráulica.
Sabemos por Pascual Madoz (1846-1850) que
esta parroquia tiña escola de primeiras letras fecuentada por 20 rapaces que
pagaban ao mestre dous reais cada un. Cos antecedentes familiares expostos o
neno Ramón ademáis de asistir a esa escola había recibir leccións do seu tio
crego para unha posterior carreira.
Medra o neno rodeado dunha natureza rica en
contrastes. Na ponte do Maimón sentirá a frecura da fermosa fervenza do río da Ponte
Retorta. Ao leste, o monte da Rocha, mirador de amplos horizontes sobre o val
da Ulla, co Pico Sacro, da Raíña Lupa, apuntando ao ceo e ao sur o castro de
Viladefonso, lendaria e enigmática terra de mouros, hoxe silandeiro berce onde
aniña a perdiz e cria o coello.
6.
No
1846, con trece anos, estuda en Santiago Filosofía e Letras. Para nunha pensión
duns parentes situada na Ruela do Pexigo de arriba Vive moi preto aquelas
luctuosas xornadas do mes de abril do 1846 nas rúas da cidade do apóstolo. Estes
tráxicos acontecementos (o fusilamento dos mártires de Carral). deixaron no
xove Ramón una profunda crise espiritual
7.
No ano 1848, cunha preparación axeitada,
ingresa por desexo de seu tío no Seminario daquela cidade coa intención de
cursar a carreira sacerdotal. No entanto, ese innato ideal de liberdade que tan
enraizado estaba no mozo vai ser un atranco, una barreira infranqueable, para
os seus ancieios xuvenís.
Permanece no Seminario durante seis anos.
Móstrase, de contado, como un magnífico alumno, ganando por oposición distintas
becas: becas de número, ou sexa,
mediante oposición, e becas de gracia,
aquelas que xa se concedían segundo o bo expediente ou as necesidades
económicas do alumno. No arquivo do seminario atopamos algunas cualificacións e
comportamentos do alumno Ramón Verea y García. No curso 1850-541, en 2º ano de
filosofía, con beca de gracia, ten una cualificación de “benemeritus”. No curso seguinte, na materia de Metafísica e Filosofía,
con moita aplicación e proveito, segundo a cualificación do catedrático, D.
Antonio Rodriguez Maceira, obtén a nota de “sobresaínte”.
No curso 1853-54, atopamos a nota da disciplina de 2º ano de Hebreo, asinada
coa cualificación de “benemeritus”.
Nas vacacións do verán a súa paixón pola
lectura lévao a escudriñar todos os poucos libros da biblioteca de seu padriño. Ao mesmo tempo nun improvisado taller, no
alpendre da casa, dalle xeito a distintos aparellos que a súa imaxinación
matina e a súa habilidade manual dalle forma. Cursa os estudos correspondentes
dende primeiro de filosofía ata segundo de Teoloxía. O seu esprito curioso tenta
esculcar a a razón primeira e as súas moitas interrogantes non atopan as
axeitadas respostas nos seus mestres. Nos intres nos que a súa fe vacila, un
acontecemento persoal precipita o desenlace.
Moitos anos despois, na introducción ao seu
libro “La Razón, la Fe y la Religión
Universal” o mesmo Verea confesa o conflito que edesncadeou a súa “liberación”:
“Teniendo otro y yo que salir por causa de la
quinta el rector nos mandó que fuéramos a pedirle permiso al arzobispo. Cuando
volvimos se nos negó la entrada. Nos quejamos al prelado y éste nos mandó al
rector. El rector nos mandó al prelado y después de ir de Herodes a Pilatos,
nos quedamos sin becas que habíamos ganado por oposición. Lo sentí por el otro
porque el pobre era un saco de fe y me alegré por mi viéndome libre de seguir
8
No ano 1855, con 22 anos de idade, embarca
para Cuba.
A súa maleta ía abarrotada dunha boa
formación humanística e na capital da illa adícase ao ensino.
9
Exerce de mestre na escola de Sagua la
Grande, pequena cidade ao leste de Colón, ao mesmo tempo que se inicia no
periodismo.
10
Deixa a ensinanza e establécese na cidade de
Colón, xa no interior da illa.
Publicábase alí o folletín “El Progreso”, xornal que tiña moi
poucos lectores e con serias dificultades económicas
Nas páxinas deste xornal aparce a primeira
das súa novelas, La Cruz de Piedra,
cun enxeñoso e orixinal argumento e escrita cun elevado estilo e vivacidade.
Esta obriña foi un importante revulsivo que fixo aumentar o número de lectores.
Diante desta situación os donos do xornal porpuxéronlle unhas boas condicións
económicas. No ano 1862 Verea fíxose cargo da dirección e redacción da
devandita publicación. Nesta tarefa, que tanto lle gusta, fai de todo, traballou
arreo como redactor, corrector das probas e incluso de caixista.
Inventa un dobrador dos xornais. Pensa
perfeccionalo e patentalo.
Unha nova novela de Verea enche aquelas
follas, La mujer con dos maridos,
interesante e rica en imaxes de depurado estilo, pero demasiado atrevida
segundo os principios da moral católica que estudara nos seus anos mozos e que
tamén era a mesma que profesaba aquela sociedade cubana. Aumentaron os
subscritores do xornal pero non en número suficente para que o seu bo facer literario e periodístico lle
proporcionara unha vida sen apuros económicos.
Non ten horas de lecer pois as súa pretensión
era chegar a residir en Nova York polo que precisa coñecer e dominar a lingua
inglesa.
Nestas datas, o seu primeiro biógrafo, José
Pérez Morris, preséntao como “un joven de
28 años, alto, moreno, delgado de cintura y ancho de pecho, de frente
despejada, de ojos grandes, vivos e inteligentes, de carácter alegre, decidor,
inquieto y calavera”.
11
Dez anos despois de chegar a Cuba, no 1865,
remata a Guerra de Secesión dos Estados Unidos coa que desaparece a escravitude
e morre asesinado o presidente Lincoln. Ramón matina que un pobo tan rico e
libre debe ser un bo asento para as súas ideas e pasa a Nova York. Nesta cidade
foi, con recoñecida autoridade, como profesor de español nas mellores
academias. O seu dominio do inglés, aprendido na illa caribeña, valeulle para
que fose designado como tradutor público. Outra volta a afición e coñecementos
da mecánica levárono a exercer como viaxante de maquinaria. Como queira que o
perfeccionamento do seu “dobrador” de
xornais e a patente do mesmo custaba un cartos que aínda non posuía, Verea
rematou por vender o seu invento.
Dous anos despois, 1867, voltou á cidade da Habana,
onde tentou de establecerse como representante dunha casa de comisión para
introducir maquinara e aparatos de moderna invención. O proxecto, malia non
chegar a producir os benenficios que Verea esperaba, serviulle para poder
aforrar uns “pesos” e relacionarse con importantes casas de efectos de nova
creación.
Verea, naqueles dous anos de estancia na gran
cidade americana tivera unha moi boa impresión e quedara con desexos de voltar
a ela. As cousas, os negocios marcharan bastante ben e dono dun pequeño capital
volta esperanzado á cidade dos rañaceos. Segue agora de corredor de comercio e
a traballar na súa máquina de cláculo. No ano 1875 establécese coa súa “Agencia industrial para la compra de maquinaria
y efectos de moderna invención”, traballo no que xa tiña unha boa
experiencia.
Pero en Verea o periodismo agroma a cada
intre e así no 1877 atopámolo dirxindo o xornal “El Cronista”. Ao ano seguinte, o goberno americano concédelle
patente de invención pola súa máquina de cálculo co nº 207.918.
13
Esta máquina foi premiada coa medalla de ouro
na Exposición clebrada en Matanzas (Cuba) por aquel tempo.
Con relación a este invento o seu biógrafo P.
Morris escribe:
“A la vista tengo
un prospecto del inventor en que veo que el gobierno de los Estados Unidos, con
fecha 10 de setiembre de 1878, concedió patente o privilegio de invención al
Sr. Verea, por su máquina, la única en el mundo que practica por entero las
cuatro principales operaciones de la aritmética, a diferencia de las anteriores,
que sólo sumaban y restaban. La de Verea, no sólo hace esto, sino que
multiplica y divide. La que exhibe en su acreditada Agencia Industrial para la
compra de maquinaria y efectos de moderna invención, es el tercer modelo que
hizo capaz para nueve cifras en los sumandos, multiplicando o divisor, para
seis en el multiplicador o cociente y para quince en el producto o dividendo.
Es posible hacer con ella de un modo rápido todas las operaciones más largas y
difíciles por medio de un procedimiento mecánico. La máquina tiene catorce
pulgadas de largo por doce de ancho y ocho de alto. Pesa cincuenta libras y es
toda de hiero, acero y metal amarillo”
(Segue
logo unha desrición polo miúdo dos principios máis esenciais do mecanismo que
fan posible que a máquina funcione).
O Xornal “Herald”
e outros tan acreditados como “Scientific
American” e “Le Courrier des
Stats-Unis” e todos os españois comentaron con moito eloxio tal invento.
O mesmo Verea nun artigo publicado no 1881
declara terminantemente:
“Mi objeto al
emprender una invención a primera vista imposible, no fue la esperanza de
reembolsar jamás ni una parte de los varios miles depesos que he gastado; ni
será tampoco con la celebridad que otros por menos adquirieron, y que yo no
ambiciono; mis móviles fueron: 1º) un poco de amor propio; 2º) mucho de amor
nacional. El deseo de probar que en genio inventivo un español puede dejar
atrás a las eminencias de las naciones más cultas; 3º) el afán innato de
contribuir con algo al adelanto de la ciencia; y 4ª) y último, un
entretenimiento conforme a mis gustos e inclinaciones
14
De
seguido distintos esquemas da máquina
15
16
17
18.
Con todas estas tarefas e coa venda dos seus
inventos, no ano 1879 embarca rumbo a Galicia co desexo de coñecela en profundidade.
Na súa aldea de Curantes todo segue igual; ningún adianto dende a súa nenez. As
mesmas corredoiras lamaguentas, os mesmos agros de feble e cativa economía de
subsistencia, traballlados polas mulleres.
El só quería mergullarse no cariño dos seus,
no encontro coa terra. A Casa de Esmorís, da que xa faltaban seres queridos,
cada día máis deteriorada deixoulle un pouso de mágoa. A vivenda dos seus avós
maternos ofrecíalle un horizonte amplo ata o mar de Arousa que, unía ou
separaba as Américas? Voltou a sentir mágoa da mísera vida dos labregos
galegos.
Desexaba coñecer a realidade cultural e
económica da terra. Viaxa ata a cidade de Santiago que tantos recordos lle
suxería. Agora a rúa do Vilar estaba a recompoñer unha nova arquitectura con
novas vivendas sen os belidos soportais.
Non é quen de evitar a visita, por fóra,
daquel grande dificio no que tantos anos dubidara das ensinanzas recibidas.
Visita Fonseca, o Hospital Real, a facultade de Medicina, a de Filosofía e o
xornal “El País”. No seu percorrido
pola cidade da Coruña, onde desembarcara, tamén se interesa polos aconteceres
culturais e políticos
19.
No ano 1882, de volta da súa viaxe a Galicia,
establécese na cidade de Nova York, cunha imprenta á que lle dá o fantasioso
nome de “El Polígloto”. En xaneiro do
ano 1884 funda e dirixe unha revista mensual ilustrada.
20.
“El
Progreso”, “independiente en política y librepensador
en todo”
21.
Esta
revista ten unha difusión internacional con distribución en América
22.
E
Europa.
23.
Como a publicación e da súa propiedade, Verea
convértese nun xornalista fogoso, fustigador de todos os moitos vicios que
agochaba aquela sociedade. A súa pluma non deixa títere con cabeza no intre de
situacións corrompidas.
24.
Alí
escribe e publica o libro “Contra el
Altar y el trono”, do que o seu epígrafe revela a súa intención,
25.
Así
como “Religión Universal”
26.
A Comenzos do ano 1895, canso daquela cidade
neiorquina e descontento da política de intervención de Cuba e Filipinas polo goberno
ianqui, abandonou os Estados Unidos e marchou a Guatemala.
Naquela república centroamericana foi
recibido cos meirandes honores. O mesmo presidente, Sr. Reina Barros,
dispensoulle un afectuoso recebemento. Estes agasallos chegaron a emocionar
profundamente ao noso home, que escribiu:
“El día 17 de
febrero [día da súa chegada] será para mí una fecha inolvidable. En mi ya larga
existencia no he tenido un solo día parecido. Si algún día llegase a creer que
mis rudos escritos valen algo, los guatemaltecos tendrán la culpa”
A Política dictatorial que inicia o
presidente Reina Barrios pouco despois da chegada de Verea non podía satifacer
o pensamento liberal deste, que abandona esta república de Guatemala un ano
antes do asesinato de Reina a mans de Óscar Zollinger.
27.
No ano 1897; Verea, solteiro e solitario,
cunha larvada “morriña” que lle
oprimía sentimentos íntimos, embarcou camino de Bos Aires co desexo de
afincarse definitivamente naquela cidade, onde había unha manchea de
intelectuais galegos e na que vivían algún parentes,que ben poderían significar
o descanso agarimoso do loitador, sempre só.
28.
Tamén aquí comenza a publicar “El Progreso” (xaneiro de 1898). Nos
intres en que se produce a intervención ianqui na guerra de Cuba, Verea García
volta a escribir con enerxía e dureza en contra da intromisión destes “filibusteros do Norte” no xornal
bonaerense “La Patria Española”
29.
Aos dous anos da súa chegada a Bos Aires unha
afección pulmonar acabou coa súa vida. Unha vida sempre guiada pola verdade do
librepensamento e pola liberdade de conciencia. Aquel seis de febrero do 1899,
apagouse para sempre a vela daquel xenio, nacido 66 anos antes na parroquia de
San Miguel de Curantes, concello de A Estrada.
30.
As súas cinzas repousan anónimamente, no
cemiterio bonaerense do Oeste.
Ningún comentario:
Publicar un comentario